Η σχέση της επιστημονικής με την καθημερινή γνώση, αν εξειδικευθεί στο πεδίο του παιδαγωγικού στοχασμού, δεν μπορεί να ιδωθεί ξεκομμένη από το φαινόμενο της σχολικής αποτυχίας/επιτυχίας, το οποίο με τη σειρά του συμβάλλει στον περαιτέρω διευθυντικό έλεγχο της παραγωγικής διαδικασίας
Του Δημήτρη Νικολούδη*
1. Το κοινωνικο-οικονομικό και επιστημονικό πλαίσιο
Η Νέα Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης αποτελεί μία τάση της Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης, ένα εγχείρημα της δεκαετίας του 1970 στην Αγγλία, στο οποίο ενεπλάκησαν παιδαγωγοί, κοινωνιολόγοι και δάσκαλοι για τον προσδιορισμό της κατασκευής, οργάνωσης, μεταβίβασης και αξιολόγησης της σχολικής γνώσης. Το εγχείρημα αυτό δεν αφορούσε την περιγραφή των εκπαιδευτικών περιεχομένων αλλά την κατανόηση του σκεπτικού που υπήρχε πίσω τους.
Μετά τη δοκιμασία του Β¢ Παγκοσμίου Πολέμου, η αναδόμηση των κοινωνιών σχεδιάστηκε με έναν τρόπο ο οποίος θα απέτρεπε την επανεμφάνιση των προβλημάτων της δεκαετίας του 1930. Στην Ευρώπη, όπως μας πληροφορεί ο Ντέιβιντ Χάρβεϊ, επικράτησαν κρατικές μορφές που επικέντρωσαν τις πολιτικές τους στην πλήρη απασχόληση και την κοινωνική ευημερία. Κοινό στοιχείο αυτών των μορφών ήταν πως ο μηχανισμός ο οποίος θα κατοχύρωνε την εσωτερική ειρήνη και τον ταξικό συμβιβασμό ανάμεσα στην εργασία και το κεφάλαιο θα ήταν το εθνικό κράτος. Για να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι θα έπρεπε η κρατική εξουσία να αποφύγει τις πολιτικές λιτότητας και να τεθούν κριτήρια συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας (Χάρβεϊ, 2005, 36). Η διευρυμένη έννοια του πολίτη αποσκοπούσε στην ανάπτυξη ενός καθολικού και αδιαφοροποίητου συστήματος κοινωνικής προστασίας και διεύρυνσης των δημόσιων αγαθών της εκπαίδευσης, της περίθαλψης και του εγγυημένου εισοδήματος, στο πλαίσιο του έτσι κι αλλιώς άνισου καταμερισμού πλούτου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η μεταπολεμική σοσιαλδημοκρατική συναίνεση επέτρεψε για κάποιο χρονικό διάστημα την ενσωμάτωση ευρέων κοινωνικών στρωμάτων στο κυρίαρχο σύστημα. Όμως, στο τέλος της δεκαετίας του 1960 άρχισαν να γίνονται ορατά τα πρώτα σημάδια της κρίσης συσσώρευσης κεφαλαίου. Η χρυσή περίοδος της καπιταλιστικής ανάπτυξης από το 1950 έως το 1969 αποδείχθηκε μία παρένθεση στην εξελικτική πορεία της παγκόσμιας οικονομίας, η οποία ευνοήθηκε από συγκεκριμένους ιστορικούς συσχετισμούς (εσωτερικούς και διεθνείς). Ο στασιμοπληθωρισμός και η επιβράδυνση των ρυθμών οικονομικής μεγέθυνσης αποτέλεσαν όλη την επόμενη δεκαετία σοβαρούς ανασταλτικούς παράγοντες για τη δυναμική επανεμφάνιση συσσώρευσης κεφαλαίου (Foster & Magdoff, 2008). Οι παραδοσιακές κορπορατικές στρατηγικές του εμπεδωμένου φιλελευθερισμού αποδείχθηκαν, στα μέσα της δεκαετίας του 1970, αναποτελεσματικές και ασύμβατες με τη νέα οικονομική συγκυρία. Η απάντηση ήταν «αναπόφευκτη»: ο καπιταλιστικός κόσμος προσχωρούσε στο στρατόπεδο του οικονομικού νεοφιλελευθερισμού. Continue reading
